पाणिनि महर्षि विरचिता अष्टाध्यायी मध्ये
प्रथमाध्याये तृतीयः पादः
भूवादयो धातवः । । १,३.१ । ।
उपदेशेऽज्-अनुनासिक इत् । । १,३.२ । ।
हल्-अन्त्यम् । । १,३.३ । ।
न विभक्तौ तुस्माः । । १,३.४ । ।
आदिर्ञि-टु-डवः । । १,३.५ । ।
षः प्रत्ययसय । । १,३.६ । ।
दुटू । । १,३.७ । ।
ल-श-क्वतद्धिते । । १,३.८ । ।
तस्य लोपः । । १,३.९ । ।
यथा-सङ्ख्यं अनुदेशः समानाम् । । १,३.१० । ।
स्वरितेन अधिकारः । । १,३.११ । ।
अनुदात्तङित आत्मनेपदम् । । १,३.१२ । ।
भाव-कर्मणोः । । १,३.१३ । ।
कर्तरि कर्म-व्यतिहारे । । १,३.१४ । ।
न गति-हिंसा-अर्थेभ्यः । । १,३.१५ । ।
इतरेतर-अन्योन्य-उपपदाच्च । । १,३.१६ । ।
नेर्विशः । । १,३.१७ । ।
परिव्य्-अवेभ्यः क्रियः । । १,३.१८ । ।
विपराभ्यां जेः । । १,३.१९ । ।
अङो दोऽनास्य-विहरणे । । १,३.२० । ।
क्रीडोऽनु-सं-परिभ्यश्च । । १,३.२१ । ।
समवप्रविभ्यः स्थः । । १,३.२२ । ।
प्रकाशन-स्थेय-आख्यहोश्च । । १,३.२३ । ।
उदोऽनूर्ध्व-कर्मणि । । १,३.२४ । ।
उपान्मन्त्र-करणे । । १,३.२५ । ।
अकर्मकाच्च । । १,३.२६ । ।
उद्-विभ्यां तपः । । १,३.२७ । ।
आङो यम-हनः । । १,३.२८ । ।
समो गम्य्-ऋच्छि-प्रच्छि-स्वरत्यर्ति-श्रु-विदिघ्यः । । १,३.२९ । ।
नि-सम्-उप-विभ्यो ह्वः । । १,३.३० । ।
स्पर्धायां आङः । । १,३.३१ । ।
गन्धन-अवक्षेपण-सेवन-साहसिक्य-प्रतिथत्न-प्रकथन-उपयोगेषु कृञः । । १,३.३२ । ।
अधेः प्रसहने । । १,३.३३ । ।
वेः शब्द-कर्मणः । । १,३.३४ । ।
अकर्मकाच्च । । १,३.३५ । ।
सम्मानन-उत्सञ्जन-आचार्यकरण-ज्ञान-भृति-विगणन-व्ययेषु नियः । । १,३.३६ । ।
कर्तृस्थे च शरीरे कर्मणि । । १,३.३७ । ।
वृत्ति-सर्ग-तायनेषु क्रमः । । १,३.३८ । ।
उप-पराभ्याम् । । १,३.३९ । ।
आङ उद्गमने । । १,३.४० । ।
वेः पाद-विहरणे । । १,३.४१ । ।
प्र-उपाभ्यां समर्थाभ्याम् । । १,३.४२ । ।
अनुपसर्गाद्वा । । १,३.४३ । ।
अपह्नवे ज्ञः । । १,३.४४ । ।
अकर्मकाच्च । । १,३.४५ । ।
सं-प्रतिभ्यां अनाध्याने । । १,३.४६ । ।
भासन-उपसम्भाषा-ज्ञान-यत्न-विमत्य्-उपमन्त्रणेषु वदः । । १,३.४७ । ।
व्यक्तवाचां समुच्चारणे । । १,३.४८ । ।
अनोरकर्मकात् । । १,३.४९ । ।
विभाषा विप्रलापे । । १,३.५० । ।
अवाद्ग्रः । । १,३.५१ । ।
समः प्रतिज्ञाने । । १,३.५२ । ।
उदश्चरः सकर्मकात् । । १,३.५३ । ।
संस्तृतीया-युक्तात् । । १,३.५४ । ।
दाणश्च सा चेच्चतुर्थ्य्-अर्थे । । १,३.५५ । ।
उपाद्यमः स्वकरने । । १,३.५६ । ।
ज्ञा-श्रु-स्मृ-दृशां सनः । । १,३.५७ । ।
न अनोर्ज्ञः । । १,३.५८ । ।
प्रत्य्-आङ्भ्यां श्रुवः । । १,३.५९ । ।
शदेः शितः । । १,३.६० । ।
म्रियतेर्लुङ्-लिङोश्च । । १,३.६१ । ।
पूर्ववत्सनः । । १,३.६२ । ।
आम्-प्रत्ययवत्कृञोऽनुप्रयोगस्य । । १,३.६३ । ।
प्र-उपाभ्यां युजेरयज्ञ-पात्रेषु । । १,३.६४ । ।
समः क्ष्णुवः । । १,३.६५ । ।
भुजोऽनवने । । १,३.६६ । ।
णे रणौ यत्कर्म णौ चेत्स कर्ताऽनाध्याने । । १,३.६७ । ।
भी-स्म्योर्हेतुभये । । १,३.६८ । ।
गृधि-वञ्च्योः प्रलम्भने । । १,३.६९ । ।
लियः संमानन-शालीनीकरणयोश्च । । १,३.७० । ।
मिथ्योपपदात्कृञोऽभ्यासे । । १,३.७१ । ।
स्वरित-ञितः कर्त्र्-अभिप्राये क्रियाफले । । १,३.७२ । ।
अपाद्वदः । । १,३.७३ । ।
णिचश्च । । १,३.७४ । ।
सम्-उद्-आङ्भ्यो यमोऽग्रन्थे । । १,३.७५ । ।
अनुपसर्गाज्ज्ञः । । १,३.७६ । ।
विभाषा-उपपदेन प्रतीयमाने । । १,३.७७ । ।
शेषात्कर्तरि परस्मैपदम् । । १,३.७८ । ।
अनु-पराभ्यां कृञः । । १,३.७९ । ।
अभि-प्रत्य्-अतिभ्यः क्षिपः । । १,३.८० । ।
प्राद्वहः । । १,३.८१ । ।
परेर्मृषः । । १,३.८२ । ।
व्य्-आङ्-परिभ्यो रमः । । १,३.८३ । ।
उपाच्च । । १,३.८४ । ।
विभाशाऽकर्मकात् । । १,३.८५ । ।
बुध-युध-नश-जन-इङ्-प्रु-द्रु-स्रुभ्यो णेः । । १,३.८६ । ।
निगरण-चलन-अर्थेभ्यश्च । । १,३.८७ । ।
अणावकर्मकाच्चित्तवत्-कर्तृकात् । । १,३.८८ । ।
न पादम्य्-आङ्यम-आङ्यस-परिमुह-रुचि-नृति-वद-वसः । । १,३.८९ । ।
वा क्यषः । । १,३.९० । ।
ध्य्द्भ्यो लुङि । । १,३.९१ । ।
वृद्भ्यः स्यसनोः । । १,३.९२ । ।
लुटि च क्लुपः । । १,३.९३ । ।
इति पाणिनि महर्षि विरचिता अष्टाध्यायी मध्ये
प्रथमाध्याये तृतीयः पादः
प्रथमाध्याये तृतीयः पादः
भूवादयो धातवः । । १,३.१ । ।
उपदेशेऽज्-अनुनासिक इत् । । १,३.२ । ।
हल्-अन्त्यम् । । १,३.३ । ।
न विभक्तौ तुस्माः । । १,३.४ । ।
आदिर्ञि-टु-डवः । । १,३.५ । ।
षः प्रत्ययसय । । १,३.६ । ।
दुटू । । १,३.७ । ।
ल-श-क्वतद्धिते । । १,३.८ । ।
तस्य लोपः । । १,३.९ । ।
यथा-सङ्ख्यं अनुदेशः समानाम् । । १,३.१० । ।
स्वरितेन अधिकारः । । १,३.११ । ।
अनुदात्तङित आत्मनेपदम् । । १,३.१२ । ।
भाव-कर्मणोः । । १,३.१३ । ।
कर्तरि कर्म-व्यतिहारे । । १,३.१४ । ।
न गति-हिंसा-अर्थेभ्यः । । १,३.१५ । ।
इतरेतर-अन्योन्य-उपपदाच्च । । १,३.१६ । ।
नेर्विशः । । १,३.१७ । ।
परिव्य्-अवेभ्यः क्रियः । । १,३.१८ । ।
विपराभ्यां जेः । । १,३.१९ । ।
अङो दोऽनास्य-विहरणे । । १,३.२० । ।
क्रीडोऽनु-सं-परिभ्यश्च । । १,३.२१ । ।
समवप्रविभ्यः स्थः । । १,३.२२ । ।
प्रकाशन-स्थेय-आख्यहोश्च । । १,३.२३ । ।
उदोऽनूर्ध्व-कर्मणि । । १,३.२४ । ।
उपान्मन्त्र-करणे । । १,३.२५ । ।
अकर्मकाच्च । । १,३.२६ । ।
उद्-विभ्यां तपः । । १,३.२७ । ।
आङो यम-हनः । । १,३.२८ । ।
समो गम्य्-ऋच्छि-प्रच्छि-स्वरत्यर्ति-श्रु-विदिघ्यः । । १,३.२९ । ।
नि-सम्-उप-विभ्यो ह्वः । । १,३.३० । ।
स्पर्धायां आङः । । १,३.३१ । ।
गन्धन-अवक्षेपण-सेवन-साहसिक्य-प्रतिथत्न-प्रकथन-उपयोगेषु कृञः । । १,३.३२ । ।
अधेः प्रसहने । । १,३.३३ । ।
वेः शब्द-कर्मणः । । १,३.३४ । ।
अकर्मकाच्च । । १,३.३५ । ।
सम्मानन-उत्सञ्जन-आचार्यकरण-ज्ञान-भृति-विगणन-व्ययेषु नियः । । १,३.३६ । ।
कर्तृस्थे च शरीरे कर्मणि । । १,३.३७ । ।
वृत्ति-सर्ग-तायनेषु क्रमः । । १,३.३८ । ।
उप-पराभ्याम् । । १,३.३९ । ।
आङ उद्गमने । । १,३.४० । ।
वेः पाद-विहरणे । । १,३.४१ । ।
प्र-उपाभ्यां समर्थाभ्याम् । । १,३.४२ । ।
अनुपसर्गाद्वा । । १,३.४३ । ।
अपह्नवे ज्ञः । । १,३.४४ । ।
अकर्मकाच्च । । १,३.४५ । ।
सं-प्रतिभ्यां अनाध्याने । । १,३.४६ । ।
भासन-उपसम्भाषा-ज्ञान-यत्न-विमत्य्-उपमन्त्रणेषु वदः । । १,३.४७ । ।
व्यक्तवाचां समुच्चारणे । । १,३.४८ । ।
अनोरकर्मकात् । । १,३.४९ । ।
विभाषा विप्रलापे । । १,३.५० । ।
अवाद्ग्रः । । १,३.५१ । ।
समः प्रतिज्ञाने । । १,३.५२ । ।
उदश्चरः सकर्मकात् । । १,३.५३ । ।
संस्तृतीया-युक्तात् । । १,३.५४ । ।
दाणश्च सा चेच्चतुर्थ्य्-अर्थे । । १,३.५५ । ।
उपाद्यमः स्वकरने । । १,३.५६ । ।
ज्ञा-श्रु-स्मृ-दृशां सनः । । १,३.५७ । ।
न अनोर्ज्ञः । । १,३.५८ । ।
प्रत्य्-आङ्भ्यां श्रुवः । । १,३.५९ । ।
शदेः शितः । । १,३.६० । ।
म्रियतेर्लुङ्-लिङोश्च । । १,३.६१ । ।
पूर्ववत्सनः । । १,३.६२ । ।
आम्-प्रत्ययवत्कृञोऽनुप्रयोगस्य । । १,३.६३ । ।
प्र-उपाभ्यां युजेरयज्ञ-पात्रेषु । । १,३.६४ । ।
समः क्ष्णुवः । । १,३.६५ । ।
भुजोऽनवने । । १,३.६६ । ।
णे रणौ यत्कर्म णौ चेत्स कर्ताऽनाध्याने । । १,३.६७ । ।
भी-स्म्योर्हेतुभये । । १,३.६८ । ।
गृधि-वञ्च्योः प्रलम्भने । । १,३.६९ । ।
लियः संमानन-शालीनीकरणयोश्च । । १,३.७० । ।
मिथ्योपपदात्कृञोऽभ्यासे । । १,३.७१ । ।
स्वरित-ञितः कर्त्र्-अभिप्राये क्रियाफले । । १,३.७२ । ।
अपाद्वदः । । १,३.७३ । ।
णिचश्च । । १,३.७४ । ।
सम्-उद्-आङ्भ्यो यमोऽग्रन्थे । । १,३.७५ । ।
अनुपसर्गाज्ज्ञः । । १,३.७६ । ।
विभाषा-उपपदेन प्रतीयमाने । । १,३.७७ । ।
शेषात्कर्तरि परस्मैपदम् । । १,३.७८ । ।
अनु-पराभ्यां कृञः । । १,३.७९ । ।
अभि-प्रत्य्-अतिभ्यः क्षिपः । । १,३.८० । ।
प्राद्वहः । । १,३.८१ । ।
परेर्मृषः । । १,३.८२ । ।
व्य्-आङ्-परिभ्यो रमः । । १,३.८३ । ।
उपाच्च । । १,३.८४ । ।
विभाशाऽकर्मकात् । । १,३.८५ । ।
बुध-युध-नश-जन-इङ्-प्रु-द्रु-स्रुभ्यो णेः । । १,३.८६ । ।
निगरण-चलन-अर्थेभ्यश्च । । १,३.८७ । ।
अणावकर्मकाच्चित्तवत्-कर्तृकात् । । १,३.८८ । ।
न पादम्य्-आङ्यम-आङ्यस-परिमुह-रुचि-नृति-वद-वसः । । १,३.८९ । ।
वा क्यषः । । १,३.९० । ।
ध्य्द्भ्यो लुङि । । १,३.९१ । ।
वृद्भ्यः स्यसनोः । । १,३.९२ । ।
लुटि च क्लुपः । । १,३.९३ । ।
इति पाणिनि महर्षि विरचिता अष्टाध्यायी मध्ये
प्रथमाध्याये तृतीयः पादः
No comments:
Post a Comment